فلسفه تاریخ و انواع آن

فلسفه تاریخ نگاهی به دیدگاههای رایج در فلسفه معاصر تاریخ

با توجه به کاربردهای متفاوت واژه «تاریخ»، دو نوع فلسفه تاریخ را میتوان از هم تمیز داد:

اول فلسفه تحلیلی یا انتقادی تاریخ

دوم فلسفه جوهری یا نظری تاریخ

کار مورخ

مورخان به مطالعه گذشته یا به طور اخص به مطالعه و بررسی کارها و اقدامات صورت گرفته، حوادث رخ داده، و نحوه انجام امور و اوضاع و احوال در تمدنهای گذشته انسانی و اجتماعی می‌پردازند؛ البته در این میان، غالباً مردم دوران پیش از پیدایش خط و سوادآموزی و حتی توده های بی‌سواد در دوره های مختلف تمدن را متعلق به طبیعت می دانند تا تاریخ

تاریخ در دو معنا

تاریخ بعضی اوقات عادتاً ناظر به صرف وقایع گذشته است مثل وقتی که میگوییم جنگها و انقلابها در تاریخ رخ می دهند؛ در مواقع دیگر ناظر به مطالعه و بررسی گذشته و نحوه برخورد مورخ با موضوع اصلی مورد مطالعه است، مثل هنگامی که گفته میشود تاریخ تا اواخر قرن هجدهم به طور کامل نظام مند (سیستماتیک)، حرفه ای و تخصصی نشده بود

فلسفه جوهری یا نظری تاریخ

با عنایت به این وجه تمایز و این نوع تفکیک می توان گفت که فلاسفه تاریخ جوهری یا نظری، تاریخ را عمدتاً به معنای گذشته، مطالعه و بررسی می‌کنند و مشخصاً به شیوه ای بلند پروازانه تر از مورخان معمولی به تعمیم درباره آن می پردازند؛

فلسفه تحلیلی یا انتقادی تاریخ

در حالی که فلاسفه تاریخ تحلیلی یا انتقادی تاریخ را به معنای مطالعه گذشته مورد بررسی قرار میدهند و به مسائل متعدد توجه میکنند از جمله این که مورخان چه چیزی را شواهد مدارک یا تبیین تلقی می کنند؛ آیا نتایج و دستاوردهای آنان واجد حقیقت عینی است یا خیر؛ آیــا قضاوتهای اخلاقی درباره شخصیتهای تاریخی وظیفۀ مورخ است یا خیر،

شخصیت‌های فیلسوف تاریخ جوهری

از جمله مهمترین فلاسفه تاریخ جوهری میتوان به یواخیم فیوره، جیامباتیستا ویکو، کانت گندرسه ،هر در فیخته هگل شلینگ مارکس ،انگلس گفت، اسپنسر اشپنگلر و توین بی اشاره کرد. مارکس با آن برداشت معروف خود از تاریخ به مثابه روایت تضاد طبقاتی، از مناقشه برانگیزترین و در عین حال تأثیرگذارترین فلاسفه تاریخ در دوران معاصر بوده است.

شخصیت‌های فیلسوف تاریخ تحلیلی

مهمترین فلاسفه تاریخ تحلیلی نیز عبارتند از بارتولد نیبور، رائکه لرد اکتن، ویندلبند، ریکرت، دیلتای بندتو، کروچه، کالینگوود، کارل ریموند پوپر و شماری از فلاسفه نه چندان مشهور که تأثیرات ارزنده و چشمگیری در حوزه مطالعاتی خاص خود به جای نهاده اند، گاردینر دری وایت، کالی، أکشات، باترفیلد و والش فقط معدودی از آنان هستند همان طور که انتظار میرود برخی از مورخان عادی یا معمولی نیز دیدگاهها و عقایدی فلسفی درباره موضوع مورد مطالعه خود ارائه کرده‌اند.