«تابستان همانسال» اثر ناصر تقوایی
«تابستان همانسال» یکی از آثار شاخص ادبیات معاصر ایران است که شامل هشت داستان مستندگونه و در عین حال به هم پیوسته است. این اثر در تقاطع مهمی از هنر و ادبیات قرار میگیرد و نشاندهنده تسلط ناصر تقوایی بهعنوان هنرمندی است که درکی عمیق از ماهیت ادبیات دارد. تقوایی نه تنها یک نویسنده صاحبسبک، بلکه یک کارگردان توانا و از ستونهای اصلی شکلگیری و پرورش هنر نوین ایران به شمار میرود.
ویژگیها
ساختار این مجموعه، یک منظومه روایی عمیق و پر از لایههای پنهان اجتماعی است که مسیرهای درک را برای مخاطب روشن میسازد. ویژگی متمایز این اثر در شیوه نگارش بیادعا و صراحت بیان نهفته است. بسیاری از منتقدان، نثر تقوایی در این مجموعه را متأثر از شیوه ارنست همینگوی میدانند؛ سبکی مبتنی بر اقتصاد کلمه، دیالوگنویسی ساده و پرهیز از اطنابهای غیرضروری. نویسنده موفق شده است تا از طریق همین دیالوگهای ساده و روان، پیچیدهترین شرایط زیست شخصیتها را به طور دقیق و با جزئیات به تصویر بکشد. زبان در این اثر نه فقط وسیلهای برای ارتباط، بلکه آینهای تمامنما از جهانبینی شخصیتهاست.
موضوع
این مجموعه، کاوشی موشکافانه در زندگی قشر کارگری جنوب ایران، بهویژه ملوانان و کارگران بارانداز بندر، است. تقوایی در نقش یک مستندساز ادبی، شرایط زیست، کار و اوقات فراغت این قشر را با جزئیاتی دقیق ثبت کرده است. درونمایه غالب، نمایش سکوتِ سنگین و سرگشتگی درونی مردانی است که در برابر گذر بیرحمانه زمان و کهولت، مقاومت میکنند.
این تقابل پیری و هویت در شخصیتهایی مانند عاشور به اوج خود میرسد. آنجا که نویسنده به توصیف خلوت شبانه کارگران و پیر شدن ناگهانی آنان میپردازد: “کارگرهای بارانداز، ساکت و خیره به لیوانهاشان، میگفتی پلک زدن یادشان رفته است… پیری سراغ همه شان آمده بود، باورشان نمیشد که پیر میشوند.” عاشور با وجود سی سال سن، در مواجهه با آینه و مردی با شقیقههای سفید مواجه میشود که تجسم از دست رفتن هویت اوست. او در نهایت با تلخی، تمام عمر خود را در یک دیالوگ قضاوت میکند: «انگار همه ی عمرمو با یه فاحشه ی پیر خوابیده ام.» این جمله نمادی از زیان بزرگ و جبرانناپذیر زندگی است که با کار سخت و فرسایشی این قشر به نابودی کشیده شده است.
«تابستان همانسال» همزمان هم یک گزارش اجتماعی دقیق از یک گوشه مهجور ایران است و هم یک دستور زبان روایی برای نویسندگان و فیلمسازانی که در پی دستیابی به سبکی صریح، اما عمیق هستند.
معرفی کتاب تابستان همانسال
نویسنده:
بهار تنگستانی
